Wat is monogamie?

Monogamie betekent dat je kiest voor een exclusieve relatie met één partner, zowel op romantisch als seksueel gebied. Dit kan voor een bepaalde periode zijn of voor de lange termijn. Monogamie is diep geworteld in veel culturen en maatschappijen en heeft naast romantische en emotionele kanten ook sociale en juridische implicaties.

Wat houdt monogamie precies in?

Bij monogamie kies je ervoor om romantisch en seksueel exclusief verbonden te blijven met één partner. Dit kan formeel zijn, bijvoorbeeld in een huwelijk, of informeel, zoals in een langdurige relatie zonder officiële status. De kern blijft hetzelfde: jullie verbinden je aan elkaar en onderhouden geen andere romantische of seksuele relaties buiten jullie relatie om.

Kenmerken van monogamie

1. Exclusiviteit: De belangrijkste eigenschap van monogamie is de exclusieve toewijding aan één partner. Dit houdt in dat beide partners geen andere romantische of seksuele relaties aangaan.

2. Emotionele verbinding: Monogame relaties zijn vaak gekenmerkt door een sterke emotionele band tussen de partners. Deze verbinding kan leiden tot diepere intimiteit en begrip.

3. Langdurigheid: Monogamie wordt vaak geassocieerd met langdurige relaties, waarbij partners samen een leven opbouwen en elkaar ondersteunen in verschillende levensfases.

4. Sociale en culturele normen: In veel westerse samenlevingen is monogamie de norm en wordt het vaak als ideale relatievorm beschouwd. Dit kan invloed hebben op hoe individuen hun relaties vormgeven en ervaren.

De rol van monogamie in de samenleving

Monogamie speelt een cruciale rol in de sociale structuur van veel gemeenschappen. Het wordt vaak gezien als een fundament voor gezinsvorming en het opvoeden van kinderen. In monogame relaties kunnen partners elkaar ondersteunen in de opvoeding en het creëren van een stabiele omgeving voor hun kinderen.

Juridische structuren

In veel landen zijn er juridische structuren die monogame relaties ondersteunen, zoals huwelijkswetten. Deze wetten bieden rechten en plichten aan partners, zoals erfrecht, belastingvoordelen, pensioenregelingen, gezinshereniging, en regels omtrent gezamenlijk ouderlijk gezag en voogdij over kinderen. Monogame relaties krijgen hierdoor juridische bescherming en worden gezien als de officiële standaard.

Alternatieve relatievormen zoals open relaties en polyamorie vallen doorgaans buiten deze juridische kaders, wat kan leiden tot onduidelijkheid over rechten en plichten, bijvoorbeeld bij het verdelen van bezit of het regelen van ouderschap. Partners in alternatieve relatievormen moeten daarom vaak aanvullende juridische afspraken maken, zoals samenlevingscontracten of testamenten, om hun situatie goed te regelen en zekerheid te creëren.

Monogamie lijkt in onze samenleving vanzelfsprekend, maar historisch en cultureel gezien is deze relatievorm eerder uitzondering dan regel. We maken hier een reis door de geschiedenis en ontdekken we hoe monogamie zich heeft ontwikkeld, en waarom het vandaag opnieuw onderwerp van discussie is.

De invloed van landbouw en bezit

Met de komst van landbouw en vaste woonplaatsen veranderden structuren ingrijpend. Bezit werd belangrijker en daarmee ook erfopvolging. Monogame huwelijken boden structuur om eigendommen duidelijk door te geven aan volgende generaties. Hierdoor groeide het idee dat monogamie noodzakelijk was voor een stabiele samenleving.

De invloed van de kerk

De kerk heeft door de geschiedenis heen een cruciale rol gespeeld in het vormgeven van het ideaal van monogamie. Vooral in de westerse wereld heeft het christendom vanaf de vroege middeleeuwen actief bijgedragen aan het versterken van monogamie als morele norm. Het huwelijk werd door de kerk gedefinieerd als een heilig sacrament, bedoeld als levenslange verbintenis tussen één man en één vrouw. Hierdoor kreeg monogamie niet alleen een sociale, maar ook een diep religieuze betekenis.

De nadruk van de kerk op trouw en exclusiviteit binnen het huwelijk was bedoeld om stabiliteit te brengen in gemeenschappen en om duidelijkheid te scheppen over het ouderschap en erfopvolging. Door overspel en andere relatievormen zoals polygamie als zonde te bestempelen, creëerde de kerk een duidelijke morele grens. Dit had grote invloed op hoe relaties werden ervaren en zorgde ervoor dat monogamie diep in de cultuur en het bewustzijn van mensen werd verankerd.

Hoewel de maatschappelijke invloed van religie tegenwoordig minder vanzelfsprekend is, blijft deze historische nadruk op monogamie nog altijd voelbaar in onze normen en verwachtingen rond relaties.

Non-monogamie door de geschiedenis heen

Ook in onze westerse cultuur zijn er verschillende golven geweest waarin monogamie ter discussie werd gesteld. De eerste golf begon in de negentiende eeuw met romantische dichters en filosofen zoals Thoreau, die communes oprichtten met vrije liefde. In de seksuele revolutie, de jaren ‘60 en ‘70 van de twintigste eeuw, werd seks bespreekbaar, kwam de pil beschikbaar en nam de voorechtelijke seks een hoge vlucht. Die leidde ertoe, dat seksualiteit niet alleen in dienst van de voortplanting stond. Seksualiteit werd meer beschouwd als genotmiddel. Vrije seks werd bespreekbaar.

De impact van technologie

In de moderne wereld heeft technologie grote invloed op hoe we monogamie ervaren en hoe we relaties aangaan en onderhouden. Online dating en dating-apps hebben het makkelijker gemaakt om potentiële partners te vinden, maar hebben tegelijkertijd nieuwe uitdagingen gecreëerd. Door het grote aanbod aan partners ontstaat sneller het gevoel dat er altijd een betere optie beschikbaar is, wat kan leiden tot twijfel, onzekerheid en het gevoel van ontevredenheid binnen relaties.

Sociale media hebben ook invloed op onze kijk op monogamie. Ze maken het gemakkelijker om contact te houden met mensen buiten onze primaire relaties, wat kan leiden tot jaloezie, onzekerheid of het gevoel van concurrentie. Daarnaast versterken platforms zoals Instagram en Facebook het romantische ideaalbeeld van een perfecte monogame relatie, waardoor veel mensen het gevoel krijgen te moeten voldoen aan hoge verwachtingen.

Een derde golf van non-monogamie?

Volgens socioloog Elisabeth Sheff bevinden we ons momenteel mogelijk in een derde golf van non-monogamie. Zoektermen zoals ‘polyamorie’ en ‘open relaties’ zijn de afgelopen jaren enorm in populariteit flink gestegen. Monogamie wordt opnieuw openlijk bediscussieerd en geëvalueerd.

Benieuwd wat dit betekent voor jou? Laat deze expeditie je helpen bij het bepalen van je eigen kijk op relaties.

Hoewel wij gewend zijn monogamie als norm te zien, blijkt uit onderzoek van de Ethnographic Atlas dat slechts 15% van de onderzochte culturen strikt monogaam is. In ruim 83 tot 85% van culturen is polygamie of een andere vorm van non-monogamie heel normaal. Zo wordt polygynie (één man met meerdere vrouwen) bijvoorbeeld breed geaccepteerd en wettelijk erkend in landen als Nigeria, Kenia, Senegal, Saoedi-Arabië en Afghanistan. Polyandrie (één vrouw met meerdere mannen) komt veel minder vaak voor, maar wordt nog steeds in sommige regio’s beoefend, zoals in Nepal, Tibet en bepaalde gemeenschappen in India. Geografisch gezien behoort onze monogame cultuur dus duidelijk tot een minderheid. Monogamie blijkt eerder uitzondering dan regel wanneer we wereldwijd kijken naar relatievormen.

Monogamie is vaak een weerspiegeling van culturele normen en waarden. In veel westerse samenlevingen wordt monogamie gezien als de ideale relatievorm, wat invloed heeft op hoe we relaties aangaan en onderhouden. Dit kan leiden tot druk om aan deze verwachtingen te voldoen, wat zowel positieve als negatieve gevolgen kan hebben.

• Positieve gevolgen: Stabiliteit, sociale acceptatie, en een gevoel van veiligheid.

• Negatieve gevolgen: Druk om te conformeren, angst voor afwijzing, en het onderdrukken van persoonlijke verlangens.

In westerse landen is monogamie meestal wettelijk de standaard, maar er bestaan opvallende uitzonderingen en alternatieven. Hoewel polygamie juridisch verboden is, zijn er binnen westerse samenlevingen groepen waar andere relatievormen openlijk worden geaccepteerd en gepraktiseerd.

In landen zoals Nederland, België, Canada en de Verenigde Staten groeit de acceptatie en zichtbaarheid van niet-monogamie, zoals polyamorie en open relaties. Deze relatievormen zijn dan misschien niet de officiële norm, maar worden steeds vaker maatschappelijk erkend en geleefd, vooral in stedelijke gebieden en binnen progressieve gemeenschappen.

Hoewel monogamie nog altijd wettelijk en cultureel dominant is in het Westen, zien we uiteraard dat er ook binnen westerse landen ruimte bestaat voor niet-monogame leefwijzen en dat die ruimte groeit.

Monogamie versus Open Relaties

Monogamie als norm

Hoewel monogamie in Nederland nog altijd de norm is, groeit de belangstelling voor open relaties en andere vormen van consensuele niet-monogamie. Uit recent onderzoek blijkt dat ongeveer 5% van de Nederlanders al in een open of polyamoureuze relatie leeft, terwijl 7% van de monogame stellen overweegt om een open relatie te proberen (https://www.ipsos-publiek.nl/actueel/huidige-relaties-in-nederland-krijgen-gemiddeld-een-81/" target="_blank" style="cursor: pointer; transition: 1s; background-position: 0px 0px;">Ipsos Publiek)

• 24% denkt dat een open relatie beter bij hen past (https://www.npo3fm.nl/nieuws/human/841c6334-969c-48d8-a1a7-2851a20e3353/onderzoek-3vraagt-open-relaties" target="_blank" style="cursor: pointer; transition: 1s; background-position: 0px 0px;">NPO 3FM).

Voor- en nadelen van monogamie

Voorstanders van monogamie waarderen vooral de duidelijkheid en stabiliteit die deze relatievorm biedt. Monogame relaties worden maatschappelijk breed geaccepteerd en geven partners vaak een gevoel van veiligheid en voorspelbaarheid. Tegelijkertijd blijkt het romantische ideaal van monogamie voor velen lastig vol te houden. Overspel komt namelijk bij 40 tot 70% van monogame relaties voor en het scheidingspercentage ligt rond de 40%. Vooral jongeren twijfelen steeds vaker aan het idee dat mensen van nature monogaam zijn: bijna 40% gelooft niet in natuurlijke monogamie, en ongeveer een kwart denkt dat een open relatie beter bij hen past.

Open relaties: vrijheid en verantwoordelijkheid

Open relaties kunnen tegemoetkomen aan de behoefte om vrijer met liefde en seksualiteit om te gaan. Onderzoek wijst uit dat mensen in niet-monogame relaties zoals open relaties en polyamorie vergelijkbare of zelfs hogere niveaus van tevredenheid rapporteren dan monogame stellen. Cruciaal daarbij zijn heldere afspraken, goede communicatie en wederzijdse instemming. Wanneer deze elementen ontbreken, ontstaan er vaker gevoelens van jaloezie, onzekerheid en conflicten. Vooral polyamoreuze stellen melden een hoge mate van emotionele verbondenheid, terwijl relaties zonder duidelijke grenzen vaak tot ontevredenheid leiden.

Wie kiest voor open relaties?

Jongeren en seksuele minderheden, zoals biseksuele en queer personen, staan gemiddeld vaker open voor alternatieve relatievormen. Ook mannen zijn doorgaans iets positiever over niet-monogamie dan vrouwen, al is dit verschil klein. Mensen met minder traditionele opvattingen over relaties zijn ook eerder geneigd open structuren te verkennen.

Conclusie

Uiteindelijk hangt de keuze voor monogamie of een open relatie sterk af van persoonlijke behoeften, communicatievaardigheden en hoe partners omgaan met emoties als jaloezie en onzekerheid.

Hoe gelukkig zijn mensen in open relaties?

Uit onderzoek* blijkt dat mensen in consensueel niet-monogame relaties, zoals open relaties, polyamorie en swinging, vergelijkbare of zelfs hogere niveaus van relatie- en seksuele tevredenheid rapporteren dan monogame stellen. De sleutelfactoren voor succes zijn goede communicatie, heldere afspraken en wederzijdse toestemming.

Toch is niet elke vorm van openheid succesvol:

• Stellen die duidelijke afspraken maken over exclusiviteit, grenzen en communicatie ervaren vaak hoge tevredenheid.

• Mensen in eenzijdig geopende relaties of relaties waarin grenzen onduidelijk zijn, rapporteren vaker onzekerheid, conflicten en jaloezie.

• Polyamoreuze stellen rapporteren gemiddeld een hogere mate van emotionele verbondenheid dan mensen in casual open relaties of swinging.

*Relaties 2.0 in de spreekkamer | Domus Medica 27 november 2019

Wist je dat polyamoristen een eigen woord hebben voor jaloezie – dat het tegenovergestelde betekent?

Liegen en bedriegen: mensen die vreemdgaan weten dat je dat alleen kunt doen door je partner op afstand te houden van je geheime avonturen. In consensuele non-monogamie doe je dat juist niét. In plaats daarvan blijf je dicht bij elkaar door openlijk met elkaar te bespreken wat er in je leeft aan gevoelens, gedachten en verlangens. Verliefdheid wordt besproken, fantasieën, jaloezie – en ook ‘jalief zijn’. Dit betekent het tegenovergestelde van jaloers zijn. Je gunt je partner niet alleen een spannende avond met of verliefdheid op een ander; je kunt daar ook oprecht blij van worden.